W niniejszym artykule poruszona zostanie tematyka prawa do odszkodowania za grunt przejęty pod drogę na skutek dokonania podziału nieruchomości, taktyk stosowanych przez gminy mających na celu uniknięcie, odwleczenie lub maksymalne obniżenie wysokości tego odszkodowania, a także środków prawnych mających na celu przyśpieszenie momentu jego wypłaty. Jak wskazano już na stronie Intensyfikacja prac związanych z lokalizowaniem dróg publicznych sprawiła, że od początku 2009 r. organy administracji odnotowały lawinowy wzrost spraw z zakresu ustalania odszkodowań za nieruchomości pozyskane pod drogi publiczne w porównaniu z latami ubiegłymi. Z danych Ministerstwa Infrastruktury wynika, że do końca 2010 r. wpłynie około 20 tys. spraw z zakresu ustalenia odszkodowań za grunty przeznaczone pod drogi. Nie można nadto zapominać, że wskutek nowelizacji specustawy drogowej obowiązkiem ustalenia odszkodowań obciążeni zostali starostowie w odniesieniu do nieruchomości pozyskiwanych pod drogi gminne i powiatowe. Duża liczba prowadzonych postępowań oraz głębokie zmiany specustawy doprowadziły do powstania, nieuchronnych w tej sytuacji, trudności interpretacyjnych. Zobacz koneicznie: Wybrane zagadnienia dotyczące odszkodowań za nieruchomości przejęte pod drogi publiczne W celu identyfikacji i wyjaśnienia pojawiających się problemów, a także podniesie nia jakości zarówno czynności poprzedzających rozstrzygnięcia administracyjne, jak i wydawanych przez organy administracji decyzji, w dniach 19–20 listopada 2009 r. w Falentach koło Warszawy odbyło się seminarium z udziałem Mirosława Gdesza - sędziego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, przedstawicieli Ministerstwa Infrastruktury, wojewodów, prezydentów miast oraz inwestorów. Niniejsze opracowanie (na zdjęciu po lewej) jest podsumowaniem tego spotkania. W zamyśle ma ono służyć wyjaśnieniu zawiłości w procedurze ustalania odszkodowań za nieruchomości pozyskiwane pod budowę dróg publicznych, wskazaniu zagadnień dyskusyjnych, poja wiających się na tle stosowania przepisów specustawy drogowej, a także przedstawieniu propozycji ich rozwiązania. Podjęto w nim próbę interpretacji przepisów ustawy. Niektóre prezentowane tezy zostały już zweryfikowane przez praktykę, czemu dano wyraz przywołując orzecznictwo sądów administracyjnych, natomiast w pozostałym zakresie opracowanie jedynie sygnalizuje podjęte rozważania.

Kolejnym etapem związanym z wywłaszczeniem nieruchomości na budowaną drogę jest wydanie decyzji ustalającej wysokość odszkodowania za przejęte nieruchomości. Decyzję tę wydaje organ, który wydał zezwolenie i ma na to 30 dni od dnia, w którym wydana decyzja stała się ostateczna. Specustawa drogowa określa uprawnionych do

W przypadku przejęcia działki gruntu na cele budowy drogi gminnej właścicielowi przysługuje odszkodowanie. Odszkodowanie to co do zasady się nie przedawnia. Jego wysokość określona jest szczegółowymi przepisami prawa. Wypłata odszkodowania następuje czasami na podstawie porozumienia z gminą, lecz w wielu przypadkach konieczne jest jego dochodzenie na drodze specjalnego postępowania albo nawet na drodze postępowania sądowego. Poniżej przedstawione zostaną pokrótce wszelkie najistotniejsze kwestie związane z uzyskiwaniem odszkodowania za przejęcie gruntu pod drogę gminną. Kiedy można wywłaszczyć nieruchomość Wydzielenie działki pod budowę drogi gminnej związane jest zawsze z dokonaniem podziału geodezyjnego nieruchomości, na której projektowana jest droga. Podstawą podziału może być: – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w którym przewidziane jest przeznaczenie określonych gruntów na drogi gminne, – decyzja o warunkach zabudowy terenu, – decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego, – decyzja o realizacji inwestycji drogowej na podstawie specustawy drogowej. Procedura ustalenia odszkodowania w specustawie drogowej Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (tzw. specustawa drogowa) przewiduje szczególny tryb ustalania i wypłaty odszkodowania. Żeby skorzystać z tego trybu, należy się najpierw upewnić, czy droga, która powstaje na wywłaszczonej nieruchomości jest budowana zgodnie z tą ustawą. Ustawa przewiduje wiele uproszczeń w celu przyspieszenia wykonywania przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego inwestycji drogowych. Zgodnie z art. 12 ust. 1 decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej zatwierdza się podział nieruchomości. W przypadku budowy drogi gminnej, wydzielony teren przechodzi na własność gminy na podstawie 12 ust. 4 pkt 2 ustawy z chwilą, kiedy decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Następnie ten sam organ, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (w odniesieniu do drogi gminnej będzie to starosta) winien wydać decyzję o ustaleniu odszkodowania za wywłaszczenie. Zgodnie z ustawą decyzja ta powinna być wydana 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Odszkodowanie za przejęcie drogi gminnej przysługuje co do zasady właścicielowi nieruchomości oraz osobie, której przysługuje prawo rzeczowe na nieruchomości (czyli np. służebność, użytkowanie lub hipoteka). Jeżeli decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje się w terminie 60 dni od dnia nadania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej rygoru natychmiastowej wykonalności. Na wniosek osoby zainteresowanej możliwa jest wypłata zaliczki na poczet odszkodowania w wysokości 70 % odszkodowania w terminie 30 dni od złożenia wniosku. Wysokość odszkodowania według specustawy drogowej Według podstawowej wytycznej dotyczącej ustalania wysokości odszkodowania w tym przypadku, odszkodowanie to powinna się ustalać według stanu nieruchomości w dniu wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przez organ I instancji oraz według jej wartości z dnia, w którym następuje ustalenie wysokości odszkodowania. Ustawa zawiera też regulacje dotyczące uwzględnienia np. wartości hipoteki, którą obciążona jest wywłaszczona nieruchomość. W tym przypadku właściciel nieruchomości dostanie odszkodowanie pomniejszone o wartość pozostałej do spłaty wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Ustawa przewiduje też bonus w wysokości 5 % (zwiększenie odszkodowania), jeśli właściciel wyda nieruchomość odpowiednio szybciej, czyli w terminie 30 dni od dnia: – doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji celu publicznego, – doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej rygoru natychmiastowej wykonalności, – w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna. Proponowana dodatkowa gratyfikacja finansowa ma na celu przyspieszenie procesu przejęcia drogi przez gminę. Dodatkowo, jeśli decyzja dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym znajdują się lokale mieszkalne, wysokość odszkodowania przysługującego właścicielowi powiększa się o kwotę 10 000 zł. Procedura określona w ustawie o gospodarce nieruchomościami Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w celu wywłaszczenia nieruchomości przewiduje procedurę wywłaszczenia nieruchomości w art. 112 i następnych. Zgodnie z art. 114 procedura administracyjnego wywłaszczenia nieruchomości pod drogę winna być poprzedzona rokowaniami z właścicielem w celu nabycia nieruchomości w drodze umowy. Często jednak mamy do czynienia z przejęciem gruntu pod drogę z mocy samego prawa. Następuje to na mocy decyzji o podziale nieruchomości, a jej skutki zostały określone w art. 98 ustawy. Zgodnie z tym przepisem „działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne”. Z uwagi na fakt, że przejście gruntu rzecz gminy następuje na podstawie samej decyzji, nie jest konieczne jakiekolwiek inne postępowanie czy też urzędowe potwierdzenie tego stanu w jakiejkolwiek innej decyzji. To sprawia, że niejednokrotnie właściciele gruntów nie są nawet do końca świadomi dokonanego wywłaszczenia, a gminy nie spieszą się z dokładnym wyjaśnieniem sytuacji prawnej, licząc po cichu na uniknięcie konieczności wypłaty niemałego czasem odszkodowania. Warto tu też dodać, że przejście prawa własności na rzecz gminy następuje z mocy prawa. Wpis prawa własności w księdze wieczystej ma wyłącznie charakter deklaratoryjny (tak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 19 kwietnia 2018 r., sygn. II SA/Gd 61/18). Rokowania w celu ustalenia odszkodowania W powyższej sytuacji ustawa przewiduje, że wysokość odszkodowania zostanie ustalona pomiędzy właścicielem przejętej działki a gminą na drodze obopólnego porozumienia. W tym celu strony powinny przystąpić do rokowań. Często jednak bywa, że rokowania te nie doprowadzają do satysfakcjonującego rezultatu. Wtedy pozostaje dochodzenie odszkodowania według ogólnych zasadach dotyczących wywłaszczenia. Wysokość odszkodowania ustalana jest w drodze decyzji administracyjnej przez starostę. Niemniej, odpowiednie prowadzenie rokowań jest bardzo ważnym etapem, nawet jeśli zakończyłyby się one niepowodzeniem. Od tego bowiem zależy, czy w ogóle będzie można wystąpić z wnioskiem o ustalenie odszkodowania przez starostę. Może się nawet okazać, że wystąpienie z wnioskiem do starosty będzie przedwczesne, co spowoduje stratę całego dość długiego okresu rokowań i postępowania administracyjnego. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 22 stycznia 2020 r. (sygn. IV SA/Po 867/19) „dopiero jeżeli do uzgodnienia nie dojdzie, wówczas na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie jest ustalane przez starostę w drodze decyzji, według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczeniu nieruchomości. Dlatego w takim przypadku uprzednie przeprowadzenie rokowań jest obligatoryjne i musi zostać udokumentowane”. Zasady ustalania odszkodowania Ustawa o gospodarce nieruchomościami zawiera szereg przepisów dotyczących zasad ustalenia wysokości odszkodowania. Co ważne, przepisy te mają także w dużej mierze zastosowanie do wywłaszczenia dokonywanego w opisanym wyżej trybie specustawy. Zgodnie z art. 130 ustawy wysokość odszkodowania ustala się według stanu, przeznaczenia i wartości, wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. W przypadku podziału w trybie art. 98 ustawy dla ustalenia wysokości odszkodowania przyjmuje się stan i przeznaczenie nieruchomości w dniu wydania decyzji o podziale. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi co do zasady wartość rynkowa nieruchomości. Przy jej określaniu uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami. Rozporządzenie w sprawie wyceny nieruchomości Dla ustalenia odszkodowania w przypadku drogi gminnej szczególne znaczenie będzie miało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, poz. 2109 z późn. zm.). Generalnie rozporządzenie to określa rodzaje metod i technik wyceny nieruchomości oraz sposoby określania wartości nieruchomości dla różnych celów, w tym dla celu wywłaszczenia. Podstawowe znaczenie w przypadku wyceny nieruchomości dla inwestycji drogowych ma jednak art. 36 Rozporządzenia, zgodnie z którym przy ustalaniu odszkodowania np. za grunt przejęty pod drogę gminną uwzględnia się: stan nieruchomości z dnia wydania decyzji, ceny nieruchomości z dnia ustalenia odszkodowania,przeznaczenie nieruchomości zgodnie z art. 154 ustawy bez uwzględnienia ustaleń decyzji, (czyli w praktyce przeznaczenie będzie najczęściej określone w miejscowym planie). W przypadku, gdy na dzień wydania decyzji dany grunt był już przeznaczony na realizację inwestycji drogowej (czyli np. w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego), kluczowe znaczenie ma art. 36 § 4, a właściwe jego końcowa część. Wynika z niego, że jeśli określenie wartości nieruchomości jest możliwe przy uwzględnieniu cen transakcyjnych nieruchomości drogowych to wysokość odszkodowania powinna być przeprowadzona właśnie na tej podstawie. Dopiero gdy jest to niemożliwe, wartość rynkową określa się, przyjmując przeznaczenie nieruchomości przeważające wśród gruntów przyległych. Wykładnia tego przepisu jest podstawą licznych sporów pomiędzy właścicielami nieruchomości a organami, gdyż przyjęcie poglądu w myśl którego wartość nieruchomości byłaby określana w odniesieniu do gruntów przyległych automatycznie sprawiłoby, że właściciel gruntu mógłby uzyskać znacznie wyższe odszkodowanie. Wynika to po prostu z tego, że drogi gminne często powstają w otoczeniu gruntów budowlanych, mieszkaniowych lub inwestycyjnych. Natomiast ceny transakcyjne nieruchomości drogowych, dostępne najczęściej w oficjalnych wykazach, zostały jednak ustalone często sztucznie, stąd również ustalone odszkodowanie bywa niesatysfakcjonujące. Z najnowszych orzeczeń podsumowujących powyższe zagadnienie warto tu przytoczyć Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 lutego 2020 r. (sygn. I OSK 200/20): „Punktem wyjścia przy ustalaniu wartości rynkowej nieruchomości wydzielonej pod drogę publiczną, która na dzień wydania decyzji była przeznaczona pod inwestycję drogową, jest porównanie cen transakcyjnych nieruchomości drogowych. Tylko brak wystarczających danych odnoszących się do tego typu transakcji umożliwia odstąpienie przez rzeczoznawcę od tego sposobu wyceny i dokonanie jej przy wykorzystaniu danych dotyczących transakcji nieruchomościami o przeznaczeniu przeważającym wśród gruntów przyległych do szacowanej nieruchomości”. Co więcej sądy administracyjne zwracają uwagę, że analiza rynkowa powinna sięgać aż do rynku całego województwa, jeśli brak jest danych na rynku lokalnym. Tak przyjął Naczelny Sąd Administracyjny z dnia 26 lutego 2020 r. (sygn. I OSK 216/20): „Szacując wartość nieruchomości drogowej, rzeczoznawca winien wyczerpać możliwość kierowania się cenami transakcyjnymi nieruchomości przeznaczonych pod inwestycję drogową nie tylko z rynku lokalnego, a więc gminnego i powiatowego, ale także z rynku regionalnego, tj. wojewódzkiego”. Przyjęte przez sądy administracyjne stanowisko jest krytykowane przez wielu właścicieli domagających się wyższego odszkodowania. W praktyce jednak wynika z niego, że – o ile nie uda się przełamać tej dominującej linii orzeczniczej sądów administracyjnych – najczęściej będzie możliwe znalezienie nieruchomości podobnych dla celów wyceny w ujęciu porównawczym i określenie na tej podstawie wysokości odszkodowania. Podsumowanie W celu uzyskania słusznego odszkodowania za przejętą przez gminę drogę konieczne jest zapoznanie się z szeregiem aktów prawnych. Przede wszystkim konieczne jest ustalenie procedury, w ramach której gmina przejęła działkę. Dopiero później można zastanawiać się nad kalkulacją oraz sposobem ustalenia odszkodowania. Na jego wartość będzie miało wpływ dokładne określenie charakterystyki wywłaszczonej działki gruntu. Powyższe zestawienie przepisów oraz przykładów nie traktuje tematu w sposób wyczerpujący. Do rozpatrzenia konkretnego przypadku niezbędna jest całościowa ocena przepisów prawa, a także analiza orzecznictwa sądów administracyjnych w podobnych sprawach. < Za przejęcie nieruchomo ści przewidziane jest odszkodowanie od Skarbu Pa ństwa. Urz ąd wo-jewódzki ustala osoby uprawnione do odszko-dowania oraz wybiera niezale żnego rzeczoznawc ę majątkowego, który sporz ądzi wyceny nieruchomo ści. Rzeczoznawca sporz ądza operat szacunkowy warto ści ka żdej nieruchomo ści.
Przedstawiamy wzór wniosku o uzgodnienie odszkodowania za nieruchomość w drodze rokowań. To obligatoryjny element procedury ustalenia odszkodowania za działkę, która przeszła na własność jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa na skutek podziału. Złożenie wniosku o ustalenie odszkodowania w drodze rokowań jest obligatoryjnym krokiem zmierzającym do uzyskania odszkodowania. Jak wynika bowiem z art. 98 ust. 3 Ustawy o gospodarce nieruchomościami skuteczny wniosek o ustalenie odszkodowania w drodze decyzji (przez Starostę) można złożyć dopiero wówczas, kiedy nie dojdzie do ustalenia odszkodowania w drodze rokowań. Nie daj się wodzić za nos Bardzo często organy próbują unikać wypłaty odszkodowania za działki, które przeszły na własność jednostki samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa. Dzieje się tak pomimo, że wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie za słusznym odszkodowaniem. Przez co rozumie się również wypłacenie odszkodowania w rozsądnym terminie. Mimo to organy (urzędnicy) próbują przeróżnych trików, żeby do tego nie doszło. Pod wzorem publikujemy te najczęstsze metody unikania wypłaty odszkodowania. Najczęstsze metody unikania odszkodowania Rozpoznawanie wniosków wg kolejności. Metoda na „Warszawkę” To jedna z ulubionych „sztuczek” organów. W odpowiedzi na pismo z prośbą o ustalenie (wypłatę) odszkodowania organ informuje, że wnioski rozpoznawane się wg kolejności wpływu. Jednocześnie „uprzejmie” nas zawiadamia, że obecnie rozpatrywane są wnioski sprzed 5 lat. To jedna z ulubionych metod miasta stołecznego Warszawa. Chociaż jest wykorzystywana przez wiele różnych urzędów. Takie działanie ma nas wprowadzić w błąd. Organ nie może (nie powinien) tak robić. Niestety nie możemy zarzucić bezczynności albo przewlekłości ponieważ ten etap procedury jest prowadzony poza postępowaniem administracyjnym. To tak zwany etap cywilnoprawny – czyli taki, w którym strony działają niejako „na równi”. W takim przypadku, tak szybko jak się da, składamy wniosek jak ze wzoru (lub podobny). Następnie składamy wniosek do Starosty o ustalenie odszkodowania w drodze decyzji. Tu już obowiązują wszystkie rygory postępowania administracyjnego. Milczenie To odmiana poprzedniej metody. Organ nie odpowiada na nasz wniosek. My czujemy się zignorowani. Czasami ponawiamy wnioski. Bez skutku. Nie wiedząc, że przysługuje nam wniosek do starosty, będąc przekonani, że tylko gmina jest odpowiedzialna za ustalenie odszkodowania, czekamy cierpliwie albo zapominamy o naszych roszczeniach. Jak temu zaradzić? Należy złożyć wniosek o rokowania. Następnie wniosek starosty. Mnożenie formalności To bardzo perfidna metoda ponieważ naraża nas na koszty oraz potrafi zabrać dużo czasu. Na nasze pismo o wypłatę odszkodowania (często dopiero któreś z kolei) organ warunkuje rozpatrzenie wniosku od dostarczenia przez nas różnego rodzaju dokumentów. Decyzji podziałowej, odpisów z księgi wieczystej, wypisów z ewidencji gruntów, map czy oświadczeń. Każde takie żądanie nie ma podstawy prawnej. Organ nie może tego żądać. Co więcej, większość tych dokumentów jest już w posiadaniu organu (decyzja podziałowa, mapy) albo organ ma możliwość ustalenia danych w dostępnych serwisach (np. księgi wieczyste). Poza tym, do ustalenia odszkodowania organ nie potrzebuje żadnego z tych dokumentów. Zaniżanie odszkodowania Kiedy już organ podejmie rokowania zdarza się, że spotkamy się z propozycją bardzo zaniżonego odszkodowania. To też jest swojego rodzaju próba unikania wypłaty słusznego odszkodowania. Co robić? Po pierwsze negocjować. Jeżeli to nie przynosi zamierzonego rezultatu – złożyć wniosek do starosty o ustalenie odszkodowania w drodze decyzji administracyjnej. Mała uwaga na koniec Nie zawsze tak jest. Często można spotkać organy, które uczciwie podchodzą do kwestii wypłaty odszkodowania. Nie stosują opisanych metod tylko uczciwie traktują wywłaszczone osoby. Naszym zdaniem warto rozmawiać. Dlatego poważanie należy rozważyć, kiedy organ zaproponuje nam wypłatę odszkodowania w satysfakcjonującej nas wysokości, ale chciałby przesunąć termin. Nawet o pół roku. Trzeba rozmawiać i podejść do tego z empatią. Niekiedy konieczne są zmiany w budżecie, które z kolei wymagają podjęcia uchwały rady gminy. Z kolei, kiedy zdecydujemy się na drogę administracyjną, w przypadku sporu, może to zająć długi czas. Od kilku miesięcy do kilku lat.
Grunty Skarbu Państwa sprzedaż nieruchomości na rzecz użytkownika wieczystego; Najem gruntów zabudowanych garażami; Odszkodowania za drogi przejęte na rzecz gminy na podstawie art. 98 ustawy o gospodarce nieruchomościami; Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość
Odpowiedź: Jeśli wywłaszczenie następuje za wynagrodzeniem (odszkodowaniem), to stanowi ono odpłatną dostawę towarów. W związku z tym mogą znaleźć zastosowanie przepisy dotyczące zwolnień od podatku. Dostawa (otrzymanie odszkodowania) działki niezabudowanej, nieobjętej planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podlega zwolnieniu z podatku od towarów i usług. Natomiast jeśli chodzi o drugą działkę, to dopóki znajduje się na niej baner reklamowy, będziemy mieli do czynienia z dostawą terenu zabudowanego, gdyż baner reklamowy zgodnie z prawem budowlanym traktowany jest jako budowla. Jeśli okaże się, że dostawa drugiej działki podlegałaby opodatkowaniu, to zasadne jest przyjęcie, że kwota wskazana w decyzji jest całością świadczenia należnego w postaci odszkodowania, a więc zawiera "w sobie" podatek VAT (kwota brutto), który powinien być wyliczony metodą „w stu”. Uzasadnienie: Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów na terytorium kraju, przez którą należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie (art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.) - dalej W świetle powyższego należy uznać, że w tym przypadku odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia. Innymi słowy, jeśli wywłaszczenie następuje za wynagrodzeniem (odszkodowaniem), to stanowi ono odpłatną dostawę towarów. Opodatkowaniu podatkiem VAT nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania. (zob. wyrok WSA z 20 lutego 2014 r., III SA/Gl 1284/11, interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, IPPP1/443-240/12-4/MP z dnia 14 maja 2012 r.). W związku z tym, że mamy do czynienia z dostawą towarów w opisanym przypadku mogą znaleźć zastosowanie przepisy dotyczące zwolnień od podatku. Jeśli chodzi o grunt niezabudowany, to w myśl art. 43 ust. 1 pkt 9 zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane. Co istotne, przepis ten nie uzależnia zastosowania zwolnienia od tego czy podatnik odliczył podatek z tytułu nabycia gruntu. Jak wynika zaś z treści art. 2 pkt 33 przez tereny budowlane należy rozumieć grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W konsekwencji dostawa (otrzymanie odszkodowania) działki niezabudowanej, nieobjętej planem zagospodarowania przestrzennego lub decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, podlega zwolnieniu z podatku od towarów i usług (zob. interpretacja ogólna Ministra Finansów, PT10/033/12/207/WLI/13/RD 58639 z dnia 14 czerwca 2013 r.). Natomiast jeśli chodzi o drugą działkę, to dopóki znajduje się na niej baner reklamowy, będziemy mieli do czynienia z dostawą terenu zabudowanego, gdyż baner reklamowy zgodnie z prawem budowlanym traktowany jest jako budowla. Zgodnie zaś z art. 29a ust. 8 w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Jeśli przedmiotem dostawy będzie więc budowla wraz z gruntem, to zastosowanie będzie miał art. 29a ust. 8 co oznacza, że grunt na którym położony jest baner będzie opodatkowany wg takich samych zasad jak ta budowla. Zakładając, że będziemy mieli do czynienia z dostawą budowli, należy odwołać się do przepisu art. 43 ust. 1 pkt 10 zgodnie z którym zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy: a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata. Przez pierwsze zasiedlenie – w myśl art. 2 pkt 14 – rozumie się oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich: a) wybudowaniu lub b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej. Tak więc, jeśli Podatnik nabył nieruchomość (baner) w ramach czynności podlegających opodatkowaniu (czyli np. umowy sprzedaży podlegającej opodatkowaniu) i nie poniósł wydatków na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, które stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej, dostawa baneru wraz z gruntem będzie zwolniona od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 Należy również wskazać, że w przypadku zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 10 istnieje możliwość rezygnacji ze zwolnienia i opodatkowania tej czynności. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 10 podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10, i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części, pod warunkiem że dokonujący dostawy i nabywca budynku, budowli lub ich części: są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni; złożą, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części. Jeśli okazałoby się, że w opisanym przypadku nie będzie można zastosować ww. przepisu (np. Podatnik sam postawił baner) Podatnik powinien sprawdzić, czy zastosowanie będzie mógł znaleźć art. 43 ust. 1 pkt 10a zgodnie z którym zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części nieobjętą zwolnieniem, o którym mowa w pkt 10, pod warunkiem że: a) w stosunku do tych obiektów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, b) dokonujący ich dostawy nie ponosił wydatków na ich ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosił takie wydatki, to były one niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów. Warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10a lit. b, nie stosuje się, jeżeli budynki, budowle lub ich części w stanie ulepszonym były wykorzystywane przez podatnika do czynności opodatkowanych przez co najmniej 5 lat (art. 43 ust. 7a Jeśli okaże się, że dostawa drugiej działki podlegałaby opodatkowaniu, to w decyzji o wysokości odszkodowania dla przejrzystości wykazana w niej winna być kwota odszkodowania, jak i należny podatek VAT, obciążający podmiot otrzymujący odszkodowanie. Jeżeli zaś takiego rozbicia nie ma, to zasadne jest przyjęcie, że kwota wskazana w decyzji jest całością świadczenia należnego w postaci odszkodowania, a więc zawiera "w sobie" podatek VAT, który powinien być wyliczony metodą „w stu” (zob. wyrok NSA z 25 stycznia 2013 r., I FSK 426/12). Mariusz Jabłoński, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego Odpowiedzi udzielono 29 grudnia 2014 r. Czy przekazanie w zamian za odszkodowanie działek pod budowę drogi korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 lub art. 43 ust. 1 pkt 10 Ustawy o podatku od towarów i usług? Państwa stanowisko w sprawie. Spółdzielnia stoi na stanowisku, że całość otrzymanego odszkodowania jest opodatkowana VAT.
FUNKCJONOWANIE SAMORZĄDU - SAS 7 / 2013 OPIS SYTUACJI Współwłaściciele nieruchomości wystąpili z wnioskiem o zatwierdzenie podziału nieruchomości. Decyzją z 2000 r. burmistrz zatwierdził podział nieruchomości i na jej podstawie przeszły z mocy prawa na własność gminy działki wydzielone pod drogi publiczne. W wyniku zmiany planu miejscowego, działki te stały się zbędne pod drogi i gmina je zbyła. W 2012 r. z wnioskiem o wypłacenie odszkodowania za działki przejęte pod drogi na rzecz gminy, wystąpili poprzedni ich współwłaściciele. PYTANIE RADNEGO MIASTA Czy gmina jest zobowiązana do ustalenia i wypłaty odszkodowania za przejęte, na podstawie powyższej decyzji działki, jeżeli obecnie nie jest już ich właścicielem, a wcześniej pomiędzy gminą a współwłaścicielami nie nastąpiło rozliczenie z tego tytułu? ODPOWIEDŹ PRAWNIKA Gmina jest zobowiązana do wypłaty odszkodowania na rzecz dotychczasowych właścicieli działki, jeżeli do tej pory nie doszło do rozliczenia z tytułu przejęcia gruntów pod drogi publiczne. Na obowiązek wypłaty odszkodowania przez gminę wskazuje art. 98 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami (zwanej dalej W świetle tego przepisu bez znaczenia jest fakt czy na gruncie, który w związku z wydaniem decyzji podziałowej przeszedł na własność gminy, zrealizowano cel inwestycyjny w postaci drogi publicznej czy też nie. Bez znaczenia, z punktu widzenia ciążącego na gminie obowiązku wypłaty odszkodowania, jest także to czy wniosek o wypłatę odszkodowania został złożony w chwili, gdy właścicielem gruntów przejętych pod drogi była gmina czy też inny podmiot. Zgodnie z art. 98 działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym, że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis stosuje się odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg publicznych. Z powyższej regulacji jasno wynika, że dotychczasowy właściciel gruntu traci jego własność z chwilą, gdy decyzja zatwierdzająca podział uzyskała walor decyzji ostatecznej. Z tą właśnie chwilą powstaje przysporzenie po stronie inwestora w postaci uzyskania prawa do wydzielonego gruntu, a po stronie dotychczasowego właściciela (właścicieli) uprawnienie do żądania wypłaty odszkodowania. Zgodnie z art. 98 ust. 3 za działki gruntu, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a właściwym organem. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości. Prawo żądania przez dotychczasowego właściciela odszkodowania stanowi formę wyrównania mu uszczuplenia jego majątku, jakiego doznał w związku z utratą prawa własności do przejmowanych gruntów. Wyżej wymienione przepisy nie uzależniają więc prawa dotychczasowego właściciela działek do żądania odszkodowania od tego, czy na przejętej w wyniku podziału działce została zrealizowana droga publiczna. Nie do przyjęcia byłby pogląd, zgodnie z którym prawo żądania odszkodowania przez dotychczasowych właścicieli byłoby uzasadnione od tego czy doszło do realizacji planowanej inwestycji czy nie, gdyż kwestie są zależne wyłącznie od organów władzy publicznej, a nie od byłych właścicieli. Przyjęcie takiego stanowiska mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której gmina rezygnując z wcześniejszych planów inwestycyjnych uzyskiwałaby prawo własności gruntów nieodpłatnie. Pogląd taki stałby w oczywistej sprzeczności z konstytucyjnymi zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Odszkodowanie opisane w art. 98 ust. 3 przysługuje także wtedy, gdy działki przejęte pod drogi publiczne stały się zbędne na ten cel inwestycyjny. Nie można również uznać, że gmina nie jest zobowiązana do wypłaty odszkodowania, gdyż działki przejęte nie należą już do niej. W wyniku postępowania podziałowego to właśnie gmina uzyskała przysporzenie w postaci własności wydzielonych działek i to ona została zobligowana przez ustawodawcę do wypłaty odszkodowania. Ponadto z twierdzenia pytającej wynika, że gmina zbyła przedmiotowe działki, a zatem w wyniku ich przejęcia uzyskała wymierną korzyść. Ustawodawca nie ograniczył czasowo uprawnienia byłego właściciela przejętych działek do żądania odszkodowania. WAŻNEUprawnienie do żądania odszkodowania na podstawie przepisów jako roszczenie publicznoprawne, nie podlega przedawnieniu (por. tezę wyroku NSA z dnia 28 lipca 2011 r., sygn. akt I OSK 1339/10, LEX nr 1082633). Wniosek o wypłatę odszkodowania powinien zostać rozpoznany, pomimo upływu od daty wydania decyzji podziałowej prawie 12 lat. Michał Pęczkowski Podstawa prawna– Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.)– Konstytucja RP WRÓĆ DO SPISU TREŚCI
. 619 4 302 35 799 797 368 245

odszkodowanie za grunty przejęte pod drogi